Een van de objecten in de handen van hurkbeelden is de slaplant.
Deze speelt vanwege zijn veelvuldig voorkomen en om de manier waarop dit verschijnen geïnterpreteerd kan worden een bijzondere rol. Sla behoort al sinds mensenheugenis tot het voedsel van de mens. Ook bij de oude Egyptenaren vormde het een vast onderdeel van hun menu en diende tevens als geneesmiddel voor diverse kwalen. Dat is de reden waarom slaplanten vaak op offertafels worden afgebeeld. In het Oude en Middenrijk was ook de verbouwing van dit gewas dikwijls een thema in de graven.
De woorden die men in het Egyptisch schrift gebruikt voor het begrip slaplant is in het Oude Rijk aAb,in het Nieuwe Rijk abw. Het woord aAb
betekent 'schenken, gebruiken, offeren' evenals het woord iab dat 'verenigen, schenken, offeren' betekent en met cultushandelingen in verbinding staat.
In het bijzonder in de Ramessidentijd wordt de slaplant als kwaliteitsproduct steeds belangrijker. Men ziet dat terug in de hurkbeelden: meer dan twee derde van de hurkbeeld houdt hem in de hand. De betekenis van de plant als vruchtbaarheidssymbool kan worden herleid naar de vruchtbaarheidsgod Min of Amon-Ra-Kamoetef. Zo wordt bij de feestelijke processie van zijn beeld een gestileerd veld met slaplanten meegedragen en ook in talrijke voorstellingen van deze feestelijkheden wordt het aanreiken van slaplanten beschreven. Afbeeldingen van pronkknotsen en scepters namen vaak al in het Oude Rijk het uiterlijk aan van een slaplant, maar de slaplant als zelfstandig symbool in beelden verschijnt pas in het Nieuwe Rijk en eigenlijk alleen maar bij hurkbeelden.
Het vruchtbaarheidsaspect van een slaplant heeft in oudere publicaties daarom ertoe geleid de plant afroditische eigenschappen toe te schrijven, wat medisch gezien niet te bewijzen valt. In tegenstelling zelfs, men schijnt van de potentieverlagende en anti-erotiserende werking van het sap van de slaplant al in de Oudheid op de hoogte te zijn geweest. Door sommige deskundigen wordt daarom de cultische verbinding met de vruchtbaarheidsgod Min door het melkachtige sap van de plant en het zaad van deze godheid verklaard. Het gebruik van de slaplant laat zich daardoor op twee manier verklaren: het belangrijke vruchtbaarheidsaspect in relatie tot de god Min en de overeenkomst met de woordverklaringen inzake de offerspijzen en reinigingshandelingen.
Dat beide uitgangspunten met elkaar samenhangen mag duidelijk zijn want door de cultus en de daaraan verbonden cultushandelingen wordt regeneratie mogelijk. Het gebaar waarmeer de god Min zijn fallus omvat weerspiegelt zich in het hurkbeeld. Op dezelfde manier omvat de eigenaar van het hurkbeeld de slaplant die hem als vruchtbaarheidssymbool van deze god regeneratie of wedergeboorte belooft.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Die Entwicklung und Bedeutung des kuboiden Statuentypus, Regina Schulz; The complete God and Godesses of Ancient Egypt