Alles wijst erop dat er in het oude Egypte een bijzondere belangstelling bestond voor vogels.
De moerasgebieden van de Nijldelta beschikten over een grote vogelpopulatie. De leefomstandigheden ter plekke waren voor de meeste vogels ideaal en zij gedijden daar dus uitermate goed. Als observatiegebied moeten de moerasgebieden een bron van inspiratie voor kunstenaars zijn geweest. Maar liefst 70 vogelsoorten zijn op de een of andere manier afgebeeld in tempels en graven, soms met verbazingwekkende precisie. De wijze waarop vogels werden weergegeven duidt op een grote ornithologische kennis. Men kende de gewoonte van vogels, de leefomstandigheden, wist hoe ze gevangen moesten worden en te domesticeren en het belangrijkste: hoe zij geschikt konden worden gemaakt voor consumptie. Men kende destijds al vogelverblijven en beschikte over grote kwekerijen waar vogels werden, al dan niet gedwongen gevoerd, en vetgemest.
De jacht op bepaalde vogelsoorten was erg populair onder de elite en in veel graven zijn dan ook scenes uitgebeeld waarbij de vogelvangst in papyrusmoerassen een belangrijk onderwerp vormde en tegenwoordig een blikvanger zijn voor de geïnteresseerde Egypteliefhebber. Met een werphout werden opstijgende vogels met gedrevenheid, vaardigheid en precisie uit de lucht geknuppeld en vervolgens als buit afgevoerd. Ook gebruikte men klapnetten om de vogels te vangen. Uit enkele afbeeldingen blijkt dat vogels soms tevens als huisdier werden gehouden. Eenmaal in gevangenschap waren sommige vogels al gauw tam. Zo kon men ze relatief makkelijk onder dwang voeren. Tamme vogels werden soms door kinderen als speeltjes gebruikt en ook volwassen hielden zo nu en dan vogels als huisdier.
Gevogelte vormde een belangrijke voedselbron voor de Egyptenaren. Zo belangrijk dat men ook in het hiernamaals een voorraad geconserveerde vogels meenam. Gevogelte mocht eveneens niet ontbreken in de processies waarbij dieren als offergaven werden meegevoerd. Er zijn prachtige afbeeldingen van vogels die levend of dood, gekneveld of vrolijk meelopend, in een kooi of onder de arm de weg naar de offertafel vinden. Er zijn ook afbeeldingen die laten zien hoe de vogels worden kaalgeplukt, aan het spit worden geregen en geroosterd.
Diverse vogelsoorten vormden een ware delicatesse. Hoewel de consumptie een dominante plaats innam hadden verschillende vogels ook een religieuze, symbolische functie. Dit uitte zich in afbeeldingen, teksten en rituelen. Sommige vogels werden derhalve ook en masse gemummificeerd. Er zijn door heel Egypte talrijke vogelbegraafplaatsen teruggevonden. Deze vogels werden gelieerd aan een bepaalde godheid die op zijn beurt weer bij een bepaald gebied of plaats hoorde. Pelgrims kwamen vanuit heel Egypte naar zo'n plaats toe om een vogelmummie, een gemummificeerd pootje, een botje of wat dan ook van zo'n vogel te bemachtigen. Dit vanwege de specifieke eigenschappen, de geneeskrachtige werking en de beschermende en de kwaadafwerende krachten die aan de vogels c.q. godheid werden toegekend. Het doet denken aan de betekenis en functie van de relikwieën van heiligen.
Duidelijk is dat de veelzijdige invloed, functie en betekenis van vogels onlosmakelijk waren verbonden met het leven van de oude Egyptenaren. Ook in het huidige Egypte spelen zij nog een belangrijke rol. Het rituele en symbolische gebruik mag dan verloren zijn gegaan, wat betreft de consumptie staan vogels nog steeds hoog op het menu in Egypte. Wie de moeite neemt om de vogelmarkten in het huidige Egypte te bezoeken zal zelfs nog enige overeenkomsten zien met de afbeeldingen uit de oude tijd!
© Joke Baardemans 2013
Bronnen: The Birds of Ancient Egypt, P. Houlihan; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt art. Poultry, P. Houlihan; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt art. Birds, P Houlihan