Egyptische nachten

Anton Stepanovitsj Arenski werd geboren in 1861 te Novgorod. Hij kwam uit een muzikaal gezin. Zijn moeder gaf hem zijn eerste pianoles. De grote Rimski-Korsakov was een van zijn leraren toen hij in 1879 ging studeren aan het conservatorium in Sint Petersburg, waar hij later zelf ook doceerde en les gaf aan beroemde componisten zoals Rachmaninov en Skrjabin. Korsakov voorspelde dat hij een groot componist zou worden en hij had gelijk. Arensky componeerde theatermuziek, vocale werken, orkestwerken, kamermuziek en pianomuziek. Duidelijk was dat hij een voorliefde had voor onregelmatige maatsoorten. Het is daarom niet verwonderlijk dat hij voor het componeren van een ballet (en een suite) ook bij Egyptische muziek uitkwam. Hij raakte geïnspireerd door het lezen van ‘Manners and Customs of the Modern Egyptians’ van de schrijver Edward William Lane die tijdens diverse Egypte-reizen een studie maakte van allerlei facetten van de de Egyptische samenleving.
Hierdoor geïnspireerd componeerde Arensky Egyptische Nachten, een verhaal dat zich in de Laat-dynastieke Periode afspeelt, de tijd van Cleopatra en Marcus Antonius.

Tijdens de ouverture van Egyptische nachten begeven we ons naar de oevers van de Nijl, met een tempel en palmbomen en in de verte piramides en sfinxen. Berenice, een Egyptische dame, komt uit de tempel en loopt naar de rivier om water te putten. Wanneer de toonaard van de muziek verandert verschijnt haar verloofde Amoun. Hij komt net terug van de jacht en toont haar wat hij heeft buitgemaakt. Een hogepriester mengt zich bij het gezelschap en feliciteert het koppel met hun aanstaande huwelijk. Maar dan arriveert er een boodschapper die bericht over de komst van Cleopatra en loopt alles uit de hand.

Getroffen door haar schoonheid raakt Amoun bezeten van Cleopatra. Hij doet zijn best om zijn gevoelens te onderdrukken maar slaagt er niet erg in. Hij wil achter haar aan de tempel in, maar wordt geweigerd en blijft wanhopig achter. Nadat Cleopatra de tempel heeft bezocht legt zij zich te ruste op een bed onder een boom. Haar zus, Arsinoe, die bij haar is, probeert haar met een exotische dans te vermaken. Amoun, gefrustreerd dat hij niet bij Cleopatra kan komen, pakt zijn pijl en boog en schiet recht in de boom boven Cleopatra. Cleopatra schrikt en geeft gelijk de opdracht de man te achtervolgen. Arsinoe ziet dat er aan de pijl een stuk papyrus zit en geeft dat aan Cleopatra. Het blijkt een liefdesverklaring te zijn en als Amoun door soldaten voor Cleopatra gebracht wordt, is zij onder de indruk van zijn knappe verschijning. Toch leest ze hem de les. Amoun’s reactie daarop is dat hij zijn leven zou willen geven voor één enkele kus van haar. Op de lyrische melodie die dan volgt geeft Cleopatra te kennen dat zij dat wil, maar dat hij dan bij opkomende zon een gifbeker moet leegdrinken en zal sterven.

De vioolsolo leidt de vervolgscène in. Berenice is ten einde raad, werpt zich aan de voeten van Cleopatra en smeekt haar om vergeving. Zij probeert Amoun tot rede te brengen en smeekt hem de liefde die hij voor haar koesterde te herinneren. Echter, het is aan dovemansoren gericht want hij vraagt om de gifbeker. De hogepriester heeft echter het zwaar giftige drankje vervangen door zijn eigen drankje. Dan klinken de geluiden die de terugkeer van Cleopatra’s geliefde Marcus Antonius aankondigen. Amoun zakt in elkaar en wordt de tempel ingedragen, maar zal het overleven.

Er volgt een reeks dansen. Joodse meisjes dansen op een melodie die bekend staat als Miriam’s Song. Daarna een Egyptische dans waarvan de melodie is ontleend is aan het boek van William Lane. Dit wordt gevolgd door een dans van de Ghazi’s, een dans voor triomfantelijke krijgers. De wals is een pas de deux.
De trompetten kondigen aan dat Antony is gearriveerd. Hij vertrekt daarna samen met Cleopatra. De finale wordt ingeluid waarin melodieën doen herinneren aan de ouverture.

Amoun ziet Cleopatra vertrekken en ziet zijn dwaasheid in. Eind goed al goed: hij werpt zich aan de voeten van Berenice, die hem groothartig vergeeft waarna het doek valt.

Zo goed het met dit verhaal afloopt, zo slecht komt Arensky al relatief jong aan zijn einde. Hij dronk en gokte erop los en leidde een losbandig leven. Dat nam enigszins af toen hij gevraagd werd om directeur van de keizerlijke kapel te worden. Die functie vervulde hij circa 6 jaar en hervatte toen weer de voorgaande levensstijl. Uiteindelijk stierf hij, volslagen uitgeput, aan tuberculose.

De hele opera is hier te beluisteren.