Licht in de duisternis

Het bouwen en decoreren van tempels en graven in het oude Egypte was onmogelijk geweest als men niet over een vorm van verlichting had beschikt. Natuurlijk benutte men het zonlicht optimaal bij aanvang van de bouw, zeker in de ruimtes dicht bij de ingang van het betreffende bouwwerk. De bouwers maakten ook handig gebruik van spiegels die door middel van gepolijst metaal de zon reflecteerden. Maar eenmaal dieper werd het ook donkerder en moest men gebruik maken van andere hulpmiddelen. Die waren uiteraard heel wat minder geavanceerd dan de huidige verlichtingsmethodes. Door afbeeldingen in diverse graven en tempels uit het Nieuwe Rijk weten we dat de oude Egyptenaren destijds over toortsen en fakkels beschikten. Ook teksten tonen aan dat men deze vorm van bijlichten benutte. Het meest gebruikelijk type toorts bestond uit een stuk linnen dat dubbelgevouwen en gedraaid werd. Vervolgens werd dat in olie of vet gedrenkt en aan een stok bevestigd. Dit hiëroglifisch teken verbeeldt zo'n lap:

De onderkant van de stok diende als handvat. Tevens kon met de in olie en vet gedrenkte doeken ook in speciale rituele houders. Later kwamen er toortsen in gebruik die waren voorzien van een ruitvormige klomp vet dat rond de bovenkant van een stok was bevestigd.

Ook de olielampjes ontwikkelden zich in de loop van de dynastieke periode. Het gebruik had praktische voordelen ten opzichte van de toortsen. Met een goede pit ging de brandstof relatief gezien langer mee. De vlam was beschermd tegen tocht en wind doordat die onder de bovenrand van de kom bleef. Daarbij kwam dat het een veiliger manier van verlichten was in vergelijking met de toortsen, die toch meer brandgevaarlijk waren.

Veel lampjes hadden een praktische functie en waren onmisbaar in het dagelijks leven. Lampen konden echter ook een rituele functie hebben. Zij werden gebruikt bij begrafenisrituelen en allerlei religieuze festivals. Sommige lampen zijn prachtig gedecoreerd met bijvoorbeeld het anch-teken en afbeeldingen van de god Hapy. Bekende voorbeelden komen uit het graf van Toetanchamon waarin men prachtige exemplaren heeft aangetroffen.

Dat rook afkomstig van de toortsen en lampjes niet echt gezond was, mag duidelijk zijn. De oude Egyptenaren voegden daarom ook vaak zout toe aan de olie, wat de walm verminderde. Het lijdt echter geen twijfel dat veel oogaandoeningen en zelfs blindheid, het directe gevolg waren van overmatige rook in de benauwde ruimtes. Dientengevolge gaat de titel van dit artikel uiteindelijk niet voor iedereen op.