Amon met ramskop en Ramses II-Tempel van Luxor- foto: Petra LetherAmon was een van de belangrijkste goden in het oude Egypte. In de Piramideteksten werd Amon voor het eerst vermeld. Hij wordt daarin beschreven als een oergod, een symbool van creatieve kracht.

De godin Wosret werd als zjjn eerste vrouw beschouwd. Daarna worden Amoenet en Moet ook als echtgenotes genoemd. Hij was de lokale god van Thebe. Binnen anderhalve eeuw verving hij de oude god van Thebe, Monthoe en werd als Amon-Ra door de farao's uit die tijd tot de meest vooraanstaande god van de Egyptische pantheon gezien. Samen met de godin Moet, die de plaats innam van Amaunet, en hun zoon Chonsoe, vormde hij de triade van Thebe. Amon wordt vaak geassocieerd met het onwaarneembare. Zijn naam 'Imn' verwijst van oorsprong naar 'de verborgene' of 'de geheimnisvolle' In grafschriften werd hij doorgaans omschreven als ' mysterieus van vorm '. Het is mogelijk dat de oorspronkelijk betekenis van zijn naam verwees naar de onzichtbare kracht van de wind. Het verborgen karakter van Amon maakte het makkelijk om met andere goden een verbintenis aan te gaan (syncretisme) en geassocieerd te worden.

Amon-Ra-Kamoetef-Deir el Medina, foto: Petra LetherAmon behoorde ook tot de ogdeade van Hermonopolis, een groep van 8 oorspronkelijk goden. Hij werd tevens verheerlijkt werd als Amonkamoetef, de scheppergod in de vorm van een slang die zichzelf telkens vernieuwde. In het Dodenboek wordt hij geassocieerd met de zon. In relatie tot de zonnecultus van Heliopolis, verscheen hij als zonnegod, Amon-Ra, een versmelting van Amon en Ra-Horachte, die opkwam aan de oostelijke horizon. Vanaf de 12e dynastie werd hij als Amon Kamoetef, ithyfallisch oftewel met een erectie afgebeeld in rituele scènes in de tempels van Thebe, met name in de Luxortempel. Amon Kamoetef betekent letterlijk 'stier van zijn moeder', een symbolische uitdrukking voor kracht en vruchtbaarheid. Het ithyfallische aspect verwees naar de vruchtbaarheidsgod Min, die soms ook wel Amon-Min werd genoemd. Amon werd gezien als koning van de goden en als universele god, een god die in alles aanwezig was.

Amon wordt doorgaans als mens afgebeeld, met zowel een rode als een blauwe huidskleur. De rode kleur is de oorspronkelijke kleur van de goden. De blauwe kleur verwijst naar zijn scheppende kracht. Hij draagt een kort schort waaraan dikwijls een lange staart is bevestigd, de stierenstaart. Op zijn hoofd draagt hij de kroon met dubbele veren, wat een manier was om Amon voor te stellen als 'god van de wind'. De rode kleur was de oorspronkelijk kleur van de goden. De blauwe kleur verwees naar zijn Amon-Min-Luxor museum-foto: Petra Letherscheppende kracht. Bij gelegenheid wordt hij als man met een ramskop afgebeeld maar ook de nijlgans stond symbool voor Amon. Vanaf de 12de dynastie ziet men Amon ook als Amonkamoetef ityfallisch, oftewel met een erectie, afgebeeld, met name in de tempel van Luxor.
In vele tempels door heel Egypte werd Amon vereerd, maar in het bijzonder in twee tempels in Thebe, de hoofdtempel van Amon in Karnak (Ipet-isut ). Dit is het grootste religieuze bouwwerk wat ooit is gecreëerd en omvatte zowel Amons tempel als veel tempels van andere goden. Amon' s tempel was door middel van een lange processieweg, de sfinxenallee, verbonden met het zuidelijk heiligdom van de Standaarddrager van Amon, Louvre, foto: Petra LetherLuxortempel (Ipet-resyt), waar ook het Opet-festival werd gevierd. De verering voor Amon reikte zelfs verder dan Egypte. Ook in Libië, Griekenland en Nubië werd hij vereerd. De Nubiërs accepteerden Amon als hun eigen god.

Tijdens het bewind van Achnaton werd de invloed van Amon drastisch ingeperkt. Zijn naam en afbeelding werden in bijna alle tempels, door heel Egypte, grondig uitgewist. In de periode hierna werd zijn naam weer in ere hersteld.
De amuletten die van Amon verschenen werden vervaardigd van dure materialen en het lijkt erop dat ze door priesters, al tijdens hun leven zijn gedragen.
In de Egyptische magie was de god Amon goed vertegenwoordigd in toverspreuken en formules, in het bijzonder bij degenen die voor een oogkwaal werden behandeld. Zijn macht en invloed werd tevens in spreuken en formules gebruikt tegen schorpioenen, krokodillen en andere gevaarlijke schepsels.

© 2012 Joke Baardemans

Bronnen: The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, A. Andrews; The complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R.H. Wilkinson