Wepwaoet is een van de oudste jakhalsgoden van het oude Egypte.
Hij is al aanwezig op een afbeelding op het Narmerpalet (3e dynastie) waar hij op een van de standaarden staat. Uit archeologisch bewijsmateriaal is duidelijk geworden dat Wepwaoet zijn oorsprong heeft in Boven-Egypte, maar al snel werd hij door het hele land vereerd. De Piramideteksten maken vermelding dat hij zelfs geboren zou zijn in de schrijn van de godin Wadjet (Beneden-Egypte). Het woord Wepwaoet betekent 'opener van de wegen', maar de naam is in theorie multi-interpretabel. Door zijn oorlogszuchtige karakter, dat vaak wordt benoemd, zou de betekenis ook in verband kunnen worden gebracht met de militaire veroveringen van de farao. In relatie tot het mondopeningsritueel zou de dissel van Wepwaoet, gerelateerd zijn aan het magisch openingsritueel van de ogen en de mond van de overledene. In begrafenisrituelen is Wepwaoet degene die de wegen opent waarna de overledene door het hiernamaals wordt begeleid. Wepwaoet kan ook een kosmische betekenis hebben omdat gezegd wordt dat hij de wegen opent voor de opkomende zon (PT 455). Als leider van de goden speelt Wepwaoet een dominerende rol gedurende rituele processies.
De Memphitische theologie verhaalt dat Wepwaoet 'de opener van het lichaam' is. De god zou als eerstgeborene gezien kunnen worden als de opener van de weg uit de baarmoeder.
Soms wordt Wepwaoet verward met de andere jakhalsgod, Anoebis. Toch zijn het twee afzonderlijke godheden. Wepwaoet zou mogelijk wel gelijkgesteld worden aan de god Seth, die als hondachtige god wordt afgebeeld op een van de standaarden uit vroegere tijden. In mindere getale wordt hij met Horus geassocieerd en met Ra in de vorm Wepwaoet-Ra.
Normaal gesproken wordt Wepwaoet afgebeeld als een jakhals of andere wilde hondachtige. Soms ook zien we hem als een man met een jakhalskop. Indien de kleuren van de afbeeldingen nog intact zijn, kunnen we Wepwaoet van Anoebis onderscheiden doordat hij grijs is terwijl Anoebis gewoonlijk zwart werd weergegeven. Wepwaoet heeft zijn poten ook meer gesloten als hij staat. In half menselijke, half dierlijke vorm is Wepwaoet alleen van Anoebis te onderscheiden door de tekst die aanwezig is op het voorwerp of door zijn attributen, de boog en de knots. In het dodenboek worden beide goden aan de zijde van Osiris afgebeeld. Symbolisch verbeelden zij daar het Noorden en het Zuiden of het Oosten en het Westen. Anoebis werd duidelijk meer met het Noorden geassocieerd en Wepwaoet met het Zuiden. Als Wepwaoet op een standaard is afgebeeld dan draagt hij gewoonlijk een persoonlijk embleem voor zich wat de sheshed wordt genoemd. Dit verwijst mogelijk naar de koninklijke placenta. Deze werd beschouwd als de koninklijke 'dubbelganger'.
Wepwaoet werd in de loop der dynastieën op verschillende plaatsen vereerd. Volgens historische bronnen was de hoofdcultusplaats in Assioet, Midden Egypte. Deze stad werd door de Egyptenaren Zaut genoemd en door de Grieken Lykopolis of 'wolfstad'. Door zijn relatie met Osiris werd Wepwaoet ook in Abydos vereerd. Hij vormde daar onderdeel van de rituele begrafenisprocessie van de onderwereld, waarbij de overledene wenste dat hij 'de schoonheid van Wepwaoet mocht aanschouwen'. De god is eveneens op standaarden aangetroffen, gebruikt gedurende de begrafenisceremonie. Deze werden voor het graf geplaatst. De naam Wepwaoet vormde soms onderdeel van koningsnamen zoals die van farao Wepwaoetemsef (13e dynastie).
© Joke Baardemans 2014
Bronnen: The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R. Wilkinson; the Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, art. , A, Dodson; The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons, M. Lurker