Nefertari was de grote koninklijke echtgenote van Ramses II (19de dynastie). Zij droeg deze titel samen met nog een andere vrouw van Ramses, Istnofret. Beiden waren Hittische prinsessen. Ramses was een van de belangrijkste koningen uit het oude Egypte.
Ramses II trouwde op 15-jarige leeftijd met de 13-jarige Nefertari. Dit vond plaats nog vóór zijn troonsbestijging. Haar volledige naam was Nefertari Merenmoet, wat 'de mooiste vrouw, bemind door Moet', betekent. Zij was de favoriete vrouw van de farao. Wie haar ouders waren, is onbekend.Omdat Nefertari nooit de titel 'koningsdochter' heeft gedragen, weten we dat zij in ieder geval niet als prinses is geboren. Het zou kunnen dat zij een familielid was van farao Eje, omdat er in haar graf een gepolijste knop (mogelijk van een wandelstok of een houten kist) is gevonden met zijn cartouche erop, maar overtuigende bewijzen zijn er niet. Nefertari droeg naast de standaardaanduiding 'Grote Echtgenote van de Koning' vele eretitels zoals 'Meesteres van Opper- en Neder-Egypte' en 'Meesteres van alle landen'. Enkele titels mogen als bijnamen worden opgevat zoals de 'Zeer Geprezene', de 'Mooie van Gezicht' of 'Godin van Charme'.
Ramses II, waarvan is aangetoond dat hij meer dan honderd kinderen had, kreeg samen met Nefertari vijf zonen en drie of vier dochters. De zonen, Amonherwenemef, Paraherwenemef, Sethi, Merira en Meriatoem, kwamen ieder in aanmerking om Ramses II op te volgen, maar overleden allen eerder dan hun vader. De dochters waren Baketmoet, Meritamon, Nebettaoey en mogelijk ook prinses Nefertari. Vanwege haar naam vermoedt men dat zij ook een kind was van Ramses II en Nefertari.
Nefertari heeft tenminste twintig jaar plichtsgetrouw aan de zijde van haar echtgenoot haar koninklijke taken verricht en was bovendien een van zijn raadgevers. Volgens de overlevering was zij een mooie, maar ook enigszins passieve vrouw, waardoor er niet zoveel over haar bekend is. Zij begeleidde Ramses II bij zijn ceremoniële taken en mogelijk ook bij sommige militaire campagnes. Bekend is dat zij correspondentie heeft gevoerd met Padoesjepa, de koningin van de Hethieten, waarin zij de 'Grote Koningin van de Hethieten' van haar zusterlijke vriendschap verzekert. De formele toonzetting van haar brieven zegt echter weinig over haar karakter. Voor een groot deel kennen we Nefertari van de kunstwerken waarop zij wordt uitgebeeld.
Buiten de koninginnen Teje en Nefertiti, is Nefertari een van de weinigen die al tijdens haar leven een goddelijke status heeft gekregen. Dit blijkt uit het feit dat de Hathortempel in Aboe Simbel aan haar is opgedragen. Normaal gesproken werden tempels aan goden opgedragen en niet aan nog levende personen. De bouw hiervan was dan ook zeer ongebruikelijk. Ondanks het feit dat er een eigen tempel aan Nefertari was gewijd, werd zij ook prominent afgebeeld in de grote tempel van Ramses II in Aboe Simbel.
Omdat Nefertari relatief lang heeft geleefd, had Ramses II ruimschoots de gelegenheid een indrukwekkend graf voor haar te laten bouwen in het Dal der Koninginnen (QV 66). De graftombe wordt gezien als een van de mooiste graven in Egypte. Dit vanwege het donkerblauwe, met honderden goudgele sterren beschilderde plafond en de prachtige wandschilderingen. De wanden en pilaren laten de spirituele en fysieke reis zien, die Nefertari in het hiernamaals zou maken. De godinnen Hathor, Isis en Maät spelen hierin een nadrukkelijke rol. Van de grafinventaris is maar weinig teruggevonden. Ook haar mummie is nog niet met zekerheid geïdentificeerd. Een mummie van een onbekende vrouw uit het cachettegraf DB 320 kwam in 1881 aan het licht. Het is mogelijk dat het de mummie van Nefertari betreft. De Italiaanse egyptoloog Ernesto Schiaparelli (1856-1928) die in 1904 haar tombe ontdekte, trof in de grafkamer een paar gemummificeerde knieën aan. Het is onduidelijk of deze aan Nefertari toebehoren. Mogelijk is haar graf in de oudheid hergebruikt.
© 2012 Joke Baardemans
Bron: The Complete Royal Families of Ancient Egypt, A. Dodson, D. Hilton; Women in Ancient Egypt, G. Robins; Chronicle of the Queens of Egypt, J. Tyldesley; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, art Ramses II, K. Kitchen