Al voordat de Grieken sportactiviteiten in Olympia ontplooiden
hadden de oude Egyptenaren al een lange sportgeschiedenis achter zich. Afbeeldingen van diverse sporten gaan terug van 3000 jaar v. Chr. tot aan het einde van de faraonische tijd.
In het oude Egypte kende men eigenlijk geen woord voor 'sport'. Het woord 'sport' heeft een Engelse oorsprong. Het is afgeleid van het woord 'disport' wat zoiets betekent als 'vermaken, plezier hebben'. Ook de oude Egyptenaren kenden woorden in dezelfde strekking. Bijvoorbeeld het woord voor de vogelvangst en de jacht op vissen werd met de uitdrukking 'ir sm' beschreven, wat 'zichzelf bezighouden' betekent. Ook de uitdrukking 'shmh ib' , wat met 'vreugde van het hart' kan worden vertaald, lijkt op de betekenis van 'disport'.
Het leven aan de Nijl was zwaar en de vele oorlogen vergden fysiek veel van de oude Egyptenaren. Een goede conditie, uithoudingsvermogen en een krachtig lijf waren voor hen dus van levensbelang. Met krachttraining en sportieve inspanningen konden zij die verbeteren en men raakte zeer bedreven in diverse sporten. Vooral vechtsporten zoals het stokvechten, worstelen en boksen waren populair. Verondersteld wordt dat deze vechtsporten ook onderdeel uitmaakten van de soldatentraining.
Men vindt de sportieve afbeeldingen op tempelwanden en in graven. Een voorbeeld hiervan zijn de rotsgraven van Beni Hassan uit het Middenrijk. De wanden zijn beschilderd met diverse sportieve scènes. De beschrijvingen die de weinig overgebleven scènes begeleiden zijn nog lang niet allemaal te verklaren. Niettemin mogen we ervan uitgaan dat verschillende takken van sport werden beoefend en dat deze activiteiten doorgaans zijn gerelateerd aan de cultus rondom de goden, de farao's of de dood. Diverse bronnen verwijzen hiernaar. De oude Egyptenaren kenden wedstrijden in het hardlopen, roeien en zwemmen, hoewel hier geen geschreven bewijs voor is. De Grote Stèle van farao Amenhotep II te Gizeh vormt hierop een uitzondering. Uit de tekst kan men opmaken dat sport, tenminste onder de welgestelden, populair en wijdverbreid moet zijn geweest.
De sportieve activiteiten van de oude Egyptenaren zijn niet te vergelijken met de huidige sporten. Kampioenschappen in de zin van langere afstanden of snellere tijden waren hen vreemd. Toch hielden zij wel van wedstrijden waarin zij hun dapperheid konden tonen ten opzichte van tegenstanders en rivalen. Individuele sporten, zoals worstelen, stokvechten en boksen waren aanmerkelijk populairder dan de teamsporten. Het Nieuwe Rijk verschilde met voorgaande periodes doordat zaken zoals het wedstrijdelement meer in opkomst kwamen.
Tot de teamsporten en competities behoorden onder andere de bootsmanspelen, khazza lawissi (een soort hoogspringen, wat nog steeds wordt beoefend in Egypte) en mogelijk ook de balspelen van de meisjes.
De Egyptenaren hielden geen grote sportevenementen. Toch is er een bewijs van een wedstrijd met een breed nationaal karakter te vinden in de dodentempel van Ramses III in Medinet Habu. Het betreft hier een afbeelding van stokvechten en worstelwedstrijden tussen Egyptenaren en buitenlanders.
Hoewel de sportieve afbeeldingen tamelijk schaars zijn, vormden de fysieke activiteiten van de farao op diverse tempelwanden en in graven hierop een uitzondering. Vooral in het Oude Rijk en het Middenrijk werd zijn fysieke kracht breed bemeten in teksten en afbeeldingen. De jacht op wilde beesten speelden hierin een grote rol. De farao liet op deze manier zien hoe hij aan zijn verplichtingen voldeed door het land en zijn volk te beschermen.
Het werd uitermate belangrijk gevonden om, ongeacht zijn leeftijd, de farao af te beelden als een jonge, sterke heerser die zijn fysieke kracht en sportieve dapperheid toonde. Ook de cultusloop van de farao tijdens het heb-sed festival, een feest ter ere van een koninklijk jubileum, sluit hierbij aan.
© 2012 Joke Baardemans
Bron: Tanz, Sport en Spiel im Alten Ägypten, Juliane Lengning, Kemet oktober 2006, Sport in Ancient Egypt, A. Touny, S. Wenig; Sports in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, W.DeckerGames in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, T. Kendall;