Stokvechten wordt beschouwd als een van de voorlopers van onze huidige schermsport.
Van stokvechten zijn slechts weinig afbeeldingen teruggevonden in het oude Egypte. Pas vanaf het Nieuwe Rijk komt men ze tegen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat deze sport reeds eerder werd beoefend. De vroegste afbeeldingen zijn ontdekt in het graf van Meri-Ra uit de 18e dynastie, de opzichter van het koninklijke harem in Tell el-Amarna. Ook in de dodentempel van Ramses III in Medinet Haboe en op twee ostraca's uit de 19e dynastie, gevonden in het arbeidersdorp Deir el-Medina, zijn stokschermers afgebeeld. Een bijzondere afbeelding treft men aan op een satirisch papyrus uit de 20e
dynastie die in het Egyptisch museum van Turijn wordt tentoongesteld. Een onderdeel van dit papyrus laat een kat en een muis zien, die zijn verwikkeld in een stokgevecht.
Stokvechten was een duel-sport. Op de afbeeldingen is te zien dat de vechters zijn bewapend met een lange stok die eindigt in een smalle knop aan de punt. Vermoedelijk om meer grip te hebben waren de stokken aan de onderkant omwikkeld met stroken stof. De schermers dragen op sommige afbeeldingen smalle, houten schilden met bandjes vastgebonden om hun linkeronderarm. De schilden boden bescherming aan het gezicht bij onverhoedse uitvallen van de tegenstander. Deze werden afgeweerd door de arm te heffen. Soms werd het gezicht extra beschermd door banden die over de oren en de kin liepen of werd er een andere stok gebruikt om het gezicht te beschermen. De stokken verschillen van uiterlijk op de diverse afbeeldingen. Er zijn rechte modellen, maar sommigen zijn ook wat gebogen aan de bovenkant. Zeer mooi gedecoreerde exemplaren zijn teruggevonden in het graf van Toetanchamon.
Uit de kleding van de stokvechters kan men opmaken dat het met name om soldaten ging die zich bezig hielden met deze sport. Evenals bij andere sporten lijkt ook het stokvechten deel uit te maken van de conditietraining. Een stokgevecht was uitermate geschikt voor demonstratieve wedstrijden. Het gevecht werd dan ook bijna altijd opgevoerd voor publiek tijdens religieuze festiviteiten en demonstraties inzake buitenlands eerbetoon voor de Egyptische farao of bij andere, officiële ceremonies.
Hoe de wedstrijd verliep, welke spelregels er waren en hoe er werd gejureerd is ons niet bekend, maar men heeft, door de verschillende voorstellingen in de graven te analyseren, wel een en ander kunnen herleiden. Zo heeft men uit de de scènes in de tempel in Medinet Haboe op kunnen maken dat het gebruikelijk leek dat de stokvechters voor aanvang van een wedstrijd bogen naar het publiek bestaande uit hoogwaardigheidsbekleders. Een duel begon door de stokken te kruisen. Diverse afbeeldingen laten de winnaar zien die voor de farao staat met beide armen geheven, terwijl de verliezer buigt met zijn hand voor het gezicht.
In een van de graven zijn de duellisten afgebeeld waarbij zij papyrusstengels als stokken gebruiken. Waarschijnlijk kan dit worden beschouwd als een cultusscène want tegelijkertijd werd er als onderdeel van diverse ceremonies ook een zuil opgericht.
Herodotus, de oude Egyptische geschiedschrijver heeft verslag gedaan van een dergelijke ceremonie. Deze vond plaats in Papremis, een stad in Beneden Egypte. Tijdens een processie werd een beeld van een godheid vanuit een tempel rondgedragen. Onderwijl vond een gevecht met stokken plaats, opgevoerd door priesters. Herodotus gaf aan dat er gewonden en zelfs doden vielen bij deze gevechten. Dit soort ceremonies vonden met name plaats in het Nieuwe Rijk.
Zelfs tegenwoordig vinden nog steeds vergelijkbare stokgevechten plaats in Egypte, alhoewel de stokken nu langer zijn en men niet meer over armschilden beschikt. Het is een van de oude gebruiken die behouden is gebleven.
© 2012 Joke Baardemans
Bron: Tanz, Sport en Spiel im Alten Ägypten, Juliane Lengning, in Kemet (DE) oktober 2006, Sport in Ancient Egypt, A. Touny, S. Wenig; Kampfsport im Alten Ägypten, Tim Karberg; Sports in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, W. Decker; Games in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, T. Kendall