In het oude Egypte werd leer voor diverse doeleinden gebruikt.
Zo werden bijvoorbeeld militairen voorzien van allerlei leren attributen zoals schoeisel, lendendoeken, pijlkokers, schilden en beschermingskledij voor de polsen en het lichaam. De bodem van strijdwagens bestond eveneens uit ingelegd leer en ook het zitgedeelte bevatte leer. Buiten de vele militaire attributen werd leer ook gebruikt voor meubels, kleding, begrafenisbenodigdheden, armbanden, schrijfmateriaal en nog diverse andere voorwerpen. Men heeft leer aangetroffen in graven die uit de Vroegdynastieke Periode stammen. Er zijn leren lappen en mantels gevonden, die waren gedecoreerd met geometrische patronen in de kleuren zwart, wit blauw en geel. Ook vond men er sandalen en tassen voor cosmetica. Leer werd hoofdzakelijk geproduceerd uit de huiden van kalfjes, gazelles, geiten en schapen. De leerverwerkers looiden de huiden door ze te drogen, te roken en met zout te bewerken. Hierna werden ze voorzien van een coating van okerkleurige aarde. Soms werden de huiden soepeler gemaakt door het gebruik van mest, vet en urine waarna ze werden gelooid met aluin. Geitenleer was een wat stugger leersoort, die voor diverse doeleinden werd aangewend. De zitting van de stoel uit het graf van Toetanchamon is bijvoorbeeld uit geitenleer vervaardigd. Zijn sandalen echter werden gemaakt van het soepeler kalfsleer.
Een afbeelding in het graf van Rechmira uit de 18e dynastie geeft een kijkje in het proces rondom het leerlooien gedurende het Nieuwe Rijk. Voordat men tot de bewerking van leer overging, werden de huiden eerst ontdaan van de laatste resten haar en vlees. Hiervoor gebruikte men een vuurstenen schraper (later bronzen schrapers). Het proces werd vervolgd door de huiden in pekel te laten weken, waarna ze werden ondergedompeld in schoon water om alle zout-, bloed- en huidresten te verwijderen. Voor het looien waren meerdere dompelbaden nodig. Na het looien werden de huiden rood, geel of groen geverfd. Vervolgens werden ze op een soort houten schragen gelegd en gladgestreken met stenen. Als fixeermiddel voor de kleuren werd aluin gebruikt.
Voor de gebruikte kleurstoffen werden stoffen gebruikt, die afkomstig waren van specifieke dieren en planten. Rood werd gewonnen uit kermes (rode kleurstof uit een vrouwelijke schildluis) en uit meekrap (rode kleurstof uit de wortels van de meekrapplant). Uit de schil van de granaatappel haalde men de gele, en gecombineerd met wede de groene kleurstof.
Een van de werktuigen waarmee de oude Egyptenaren het leer bewerkten, bestond uit een halfcirkelvormig, bronzen mes waarmee men lange repen leer afsneed. Deze repen werden gebruikt om stukken leer aan elkaar te naaien. Er werden eveneens touwen van gemaakt, in het bijzonder scheepstouw. Met de repen maakte men ook de bladen vast aan de handvatten van een bijl en een dissel. De repen werden eveneens als bevestigingsmiddel bij meubels gebruikt.
Buiten het mes had men een priem van koper of brons om gaten in het leer te maken, hoorns om de gaten groter te maken, naalden van been (later koper) en rijgpinnen om te naaien en de leerstukken aan elkaar vast te zetten.
In diverse privégraven van de 5e tot de 26e dynastie in onder andere Gizeh, Sakkara, Beni Hasan en Thebe wordt leerverwerking afgebeeld. Mogelijk dat er werkplaatsen waren in de buurt van de begraafplaatsen van hoge ambtenaren. In sommige graven zoals die van Amenhemhat (12e dynastie) in Beni Hasan lijkt sprake te zijn van een soort sandalenwerkplaats en in de mastaba van Ti in Sakkara worden zelfs sandalen voor de verkoop aangeboden.
Het is niet zeker of er ook internationaal in leer werd gehandeld. Wel zijn er wat aanwijzingen dat leren voorwerpen als geschenk vanuit het buitenland naar Egypte werden meegebracht. Voorbeelden hiervan zijn schilden voor militairen en meubels.
Joke Baardemans © 2013
Bronnen: Zo leefden de Egyptenaren ten tijde van de Ramses Dynastie, P. Montet; Leather in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt,D. Stocks; Ancient Egyptian Materials and Technology, Shaw, Nicolsen