De godin Sachmet met zonnenschijf op haar hoofd

Zij kwam oorspronkelijk uit de hoofdstad Memphis, maar toen de koninklijke residentie in het Nieuwe Rijk naar Thebe werd verplaatst, smolt zij samen met de lokale godin Moet en werd Thebe haar belangrijkste cultusplaats.
Zij was de dochter van Ra en werd gezien als een van de belangrijkste manifestaties van het Oog van Ra. De scheppergod Ptah was haar echtgenoot en de lotusgod Nefertem hun zoon.
Sachmet onderscheidde zich door een aantal eigenschappen. Enerzijds was zij gevaarlijk en vernietigend, anderzijds beschermend en helend. Kort na de schepping zou Sachmet de hele opstandige mensheid bijna hebben vernietigd. Uiteindelijk verhinderde Ra dat. Anderzijds werd de macht van Sachmet gebruikt om de koning op een moederlijke wijze te beschermen zoals al in de Piramideteksten wordt vermeld. Van Sachmet werd gezegd dat zij vuur spuwde naar vijanden en zij werd daarom door veel Egyptische koningen als militair patrones en symbool van hun eigen macht beschouwd. Haar macht symboliseerde de verwoestende kracht van de zon. Sachmet werd ook direct verbonden met de plagen die in Egypte heersten. Deze werden dan ook wel 'boodschappers' of 'slachtingen' van Sachmet genoemd. Zij was bij de Egyptenaren dus zowel gevreesd als geliefd.

Buste van Sachmet , aangetroffen in Kom al Hitan, foto: Ministry of Tourism of EgyptSachmet werd met talrijke andere godinnen geassocieerd, onder andere met Hathor, Moet, de andere leeuwengodin Pachet en de katgodin Bastet. Gewoonlijk wordt Sachmet afgebeeld als vrouw met een leeuwenkop, draagt zij een lange pruik en een lange, vaak rood gekleurde jurk. Op haar hoofd zien we doorgaans de zonneschijf. Er zijn talrijke beelden van Sachmet gemaakt. Zij is dikwijls zittend afgebeeld met een scepter in de vorm van een papyrus, wat haar herkomst uit Neder-Egypte symboliseert. Afbeeldingen van de godin met een leeuwenkop die de dubbele kroon draagt, representeren een samensmelting van Sachmet en de godin Moet.
Als godin met toverkracht kon Sachmet pijn verminderen, beschermde ze tegen ziektes en was ze verantwoordelijk voor de geneeskunde. Door gebeden en offergaven kon je haar mild stemmen en de plagen die zij had gebracht, konden ook door haar weer ongedaan worden gemaakt. Priesters waren het hele jaar in de weer om de machtige en woeste godin tevreden te stellen, waarbij het hoogtepunt van de activiteiten rond de jaarwisseling lag. Diverse rituelen werden uit de kast gehaald. Er werden hymnen gezongen en er werd gedanst in de hoop dat Sachmet zich zou opstellen als goedgunstige godin.

Hoewel Memfis aanvankelijk de belangrijkste cultusplaats van Sachmet was, had ze ook in veel andere gebieden tempels, zoals in Aboesir, waar een heiligdom ter ere van Sachmet was gebouwd. Ook in de Grieks-Romeinse Tijd was zij op veel plaatsen vertegenwoordigd in de tempels. Door de associatie met diverse andere godheden waren er ook combinatietempels te vinden. In Kom el-Hisn was bijvoorbeeld een tempel opgericht ter ere van Sachmet en Hathor. Amenhotep III liet meer dan zeshonderd beelden van Sachmet maken. Hij liet deze plaatsen in zijn dodentempel in West-Thebe en bij het tempelcomplex van de godin Moet, dat ten zuiden ligt van de tempel van Karnak. Men veronderstelt dat Amenhotep dit heeft gedaan vanwege zijn slechte gezondheid.
Deel van een beeld van Sachmet staf, Kom al Hitan, foto: Ministry of Tourism of EgyptZelfs nu nog vervullen de beelden van Sachmet de mensen met eerbied en vrees. Een beroemd beeld van Sachmet dat in de tempel van Ptah in Karnak stond, werd aan het begin van de 20ste eeuw vernield omdat de plaatselijke bevolking ervan overtuigd was dat het hun kinderen kwaad zou kunnen berokkenen.

Onlangs (maart 2016) zijn er 8 beelden van Sachmet ontdekt op de plek waar de grote tempel van Amenhotep III heeft gestaan in Kom al Hitan, op de westoever in Luxor. Drie van hen zijn geheel intact, de overige vijf zijn helaas niet compleet meer. De beelden worden gerestaureerd en zullen daarna tentoon worden gesteld. Het zijn niet de eerste beelden die in de nabijheid van de temple zijn gevonden. Al eerder werden zestig exemplaren van dezelfde godin aangetroffen.

© 2012 Joke Baardemans
update: 2016


Bron: The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R.H. Wilkinson; Het Oude Egypte in woord en beeld, T. Wilkinson