Net zoals scepters zijn staven specifieke stokken. Ze zijn echter te onderscheiden van elkaar doordat staven langer zijn en zeker tot borsthoogte reiken.
De oorsprong van staven is te vinden in wandelstokken, vechtstokken en tentstokken. We onderscheiden de volgende staven (even klikken op de plaatjes om ze te vergoten!):
wAs-staf
In de volksmond en eigenlijk ten onrechte wordt deze staf ook wel met wAs-scepter aangeduid. Het is echter een staf, oorspronkelijk gedragen door goden. Nadien zien we ook farao's met een dergelijke staf afgebeeld en lieten ook de welgestelden zich portretteren in hun graven met deze staven. De wAs-staf heeft een gevorkt uiteinde en een top die voorzien is van een dierenkop. Het gevorkte uiteinde diende waarschijnlijk om een slang mee in bedwang te houden. De dierenkop zou een woestijndier kunnen zijn zoals een Seth-beest of een gazelle. We zien de god Seth ook met eenzelfde staf afgebeeld in zijn tempel in Ombos. De god Monthoe beschikt eveneens over een wAs-staf, maar daar dient deze staf als een symbool voor de stad Thebe. Deze stad wordt ook aangeduid met de wAs-staf als hiëroglief. Ook godinnen die het oog van de zonnegod personifiëren kunnen een wAs-staf dragen.
Een wAs-staf werd gebruikt als machts- en heerserssymbool en symboliseerde controle over de chaos. In reliëfs lijken de staven ook de pilaren van de hemel te verbeelden, wat vertaald kan worden met de heerschappij over het universum.
Dam-staf
De Dam-staf is identiek aan de wAs-staf maar heeft een gegolfde schacht. Hij onderscheidt zich duidelijk in betekenis. De hiëroglifische betekenis van het woord Dam is gekoppeld aan electrum, een legering van goud en zilver. De staf is nauw verbonden aan de aardgod Geb. Sarcofaagtekst 467 associeert de Dam-staf ook wel met Orion, die hem gebruikte om demonen te bestrijden.
Papyrus-staf
Papyrus groeit in water en symboliseerde in het oude Egypte de oorspronkelijke opkomst van de zon uit de afgrond. De papyrusstaf vertegenwoordigt de godinnen van Beneden-Egypte zoals Wadjet, Bastet, Tefnoet, Sachmet en Neith die het kind Horus beschermden in het moeras.
Sedge-staf
Deze staf lijkt op de papyrusstaf. Hij heeft ook een overeenkomstige betekenis als de papyrusstaf maar vertegenwoordigt juist de godinnen van Boven-Egypte zoals Nechbet, Tjenenet, Rat-Tawy en Moet: de manifestaties van het zonneoog.
Djed-zuil-staf
De djed-zuil is te herleiden naar de wervelkolom. Het is een hiëroglifisch teken dat staat voor stabiliteit. Oorspronkelijk werd dit teken geassocieerd met de god Ptah, maar ook Sokar en Osiris waren hiermee verbonden. De djed-zuil-staf heeft aan de bovenkant duidelijk de structuur van een djed-zuil. Op de laatste dag van een van de belangrijke feesten van het oude Egypte, de Khoiak, gedurende het Sokar-festival, richtte de farao de djed-zuil officieel op. Deze oprichting moest de opstanding verbeelden van Sokar-Osiris, van wie de schrijn in Gizeh vier djed-zuil-staven bevat, op iedere hoek een.
mks-staf
Dit is een staf die door de gewone mensen werd gedragen. De staf had de vorm van een stok met een handbeschermer voor stokgevechten. Gedurende het Oude Rijk werden belangrijke personen afgebeeld met dergelijke staven in de linkerhand en in de rechterhand een gedragen bA-scepter. De betekenis die daaraan verbonden was, kan worden vertaald met: bescherm het.
Ams-staf
Dit is een staf die lijkt op een tentstok. Hij is omwikkeld met een band en bovenop voorzien van een kapje. Middenrijkse kisten worden soms afgebeeld met vier van deze staven, voor iedere windrichting een. De naam Ams betekent: pak het vast.
Heralds-staf
Deze staf heeft een wijder en stomp uiteinde. De hiëroglifische betekenis van dit symbool duidt op woorden en spreken. De staf werd mogelijk gebruikt door een aankondiger, die met de staf op de grond stampte om daarmee zijn aankondiging kracht bij te zetten. De god Thot, verkondiger van alle goden, beschikte over twee van dergelijke staven. Middenrijkse kisten waren soms ook voorzien van heralds-staven. Verondersteld wordt dat de diepere betekenis waarschijnlijk te maken had met het in vier windrichtingen aankondigen van de overledene in de gedaante van een god.
Aby-staf
De Aby-staf beschikt over een gevorkt uiteinde dat ertoe diende om slangen in bedwang te houden en om boten voort te stuwen. De staven werden in de woestijn en op boten gedragen, maar de Aby-staf werd ook geassocieerd met de oudste zoon. Een gebogen man met een stok is dan ook het hiëroglifisch symbool voor 'oudste'.
Aawt-staf
Dit is een stok waarvan het bovenstuk gebogen is. Hij werd gebruikt bij woestijnreizen en wordt ook wel gelinkt aan veehouderij. Verschillende magische begrafenisbeelden uit het graf van Toetanchamon laten hem wandelend met deze staf zien. Mogelijk dat dit zijn reis door de Westelijke Woestijn naar het hiernamaals moest verbeelden.
© Joke Baardemans 2015
Bronnen: Notes on sticks and staves in Ancient Egypt, Metropolitan Journal, v.13 (1978); Insignes, G. Graham; Reading Egyptian Art, R. Wilkinson