Nechbet, Wadi Ptoh, rotstempel, foto: Petra letherNechbet (zij van Necheb) is de giergodin die wordt geassocieerd met het gebied dat met Boven-Egypte (het zuiden van het land) wordt aangeduid.

Zij was de hoofdgodin van de oude plaats Necheb, het tegenwoordige El-Kab dat zo'n 80 kilometer ten zuiden van Luxor ligt. Necheb was de derde gouw van Boven-Egypte en vanwege de ligging een belangrijke locatie. Het lag namelijk vlakbij Hierakonpolis, de vroegere hoofdstad van Boven-Egypte. Nechbet en Wadjet zijn godinnen die worden geassocieerd met een verenigd Egypte. Zij werden ook wel de twee meesteressen genoemd en vormden onderdeel van Wadjet en Nechbetde naam van de farao. Zij waren nauw aan elkaar verbonden door het Egyptische idee van dualiteit; er moest een godin zijn voor allebei de landen. Nechbet werd daarom ook al sinds het Oude Rijk gelinked aan de witte kroon van Boven-Egypte en daarmee ook aan de farao. Door de oude Egyptenaren werd ze beschouwd als de mythologische moeder van de koning. Haar moederlijke verschijning zien we onder meer terug in de piramideteksten waarin zij wordt gelijkgesteld met de Grote Witte Koe van Necheb. In de tempel van Aboesir en Sahure wordt zij als een beschermende zoogster van de farao weergegeven. De Grieken stelden haar gelijk aan hun geboortegodin Eileithya en noemde de stad Necheb daarom ook Eileithyiaspolis. Door de Egyptenaren werd de godin Nechbet soms ook wel met Hathor geassocieerd.

Nechbet, Medinet Haboe, foto: Joke BaardemansVanaf het allereerste begin verschijnt Nechbet als een gier, hetzij met gespreide vleugels, hetzij en profil. Hierbij draagt zij doorgaans een shen-ringetje in haar klauw, het symbool voor eeuwigheid. De shen-ring is een iconografisch element dat met meerdere goden wordt geassocieerd. Doordat zij dikwijls met Wadjet werd gelijkgesteld, zien we Nechbet soms ook als slang afgebeeld. Dit diende normaal gesproken een heraldisch en decoratief doel, waar niet direct een mythologische betekenis aan was verbonden. Ter verduidelijking draagt Nechbet, afgebeeld als slang, dan wel de witte kroon van Beneden-Egypte. In de titulatuur van de farao worden beiden godinnen staande op een mandje weergegeven, de ene als gier, de andere als een cobraslang. In menselijk vorm zien we Nechbet als een vrouw die een gierenkap draagt of de witte kroon van Nechbet en Wadjet, tempel EdfoeEgypte. De gierenkap was een van de meest gebruikelijke hoofdtooien voor koninklijke vrouwen. De kap benadrukte de specifiek moederlijke rol van de koningin.

De grote tempel van El Kab was het hoofdcultuscentrum van de godin. Hier stond in het verleden een indrukwekkend heiligdom waar nu slechts nog maar weinig van over is gebleven. De meeste restanten dateren uit het Middenrijk en Nieuwe Rijk. Gedurende het Nieuwe Rijk werd Nechbet ook als bescherm- en geboortegodin vereerd.

© Joke Baardemans 2014

Bronnen: The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R. Wilkinson; Lexikon der Ägyptologie, W. Helck, E.Otto, W. Westendorf; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egyptian Art, art. Titulary, R. Leprohon