Isis-knoop

De Isis-knoop, ook wel tyt-amulet genoemd, is een symbool dat wordt geassocieerd met de godin Isis, aan wie veelal magische krachten werden toegekend.
De Egyptische betekenis van tyt is verbonden aan het woord tAyt dat 'gordijn' betekent of iets wat je ergens voorhangt. De precieze herkomst van dit symbool is niet bekend en de complexe mythische verhalen hieromtrent zijn talrijk. Het is dus onmogelijk om vast te stellen in hoeverre de verhalen op waarheid berusten. Duidelijk is wel dat dit symbool voor de oude Egyptenaren een magische betekenis had.

Een paar belangrijke aanwijzingen omtrent de betekenis lijken de overhand te hebben. Het zou lijken op de knoop die de kleding van godheden bij elkaar houdt. We zien ook wel afbeeldingen waarbij godinnen een jurk in de vorm van de Isis-knoop dragen of een hoofd van een godin met daaronder de Isis-knoop. Niet alleen de godin Isis maar ook godinnen als Noet, Hathor en Nephthys werden met het teken geassocieerd.

Een andere duidelijke aanwijzing is dat de knoop gerelateerd is aan het 'bloed' van Isis. Hieraan werd vooral gerefereerd in de oud-Egyptische begrafeniscultuur waar de Isis-knoop vaak als amulet aan de overledene werd mee gegeven. In het Dodenboek zijn aanwijzingen terug te vinden dat deze amuletten moesten worden gemaakt van rood halfedelgesteente zoals carneool of jaspis, wat uiteraard verwijst naar de rode kleur van bloed. Dergelijke amuletten dienden als bescherming in het hiernamaals. Ook rood glas werd gebruikt voor dit soort amuletten. Het Dodenboek verordent tevens dat de amuletten bij de nek geplaatst moeten worden op de dag van de begrafenis.
De Isis-knoop wordt vaak gebruikt samen met de djed-pijler en het was-teken. In deze samenstelling staan de symbolen voor leven, duurzaamheid en bestendigheid. We zien deze drie symbolen dan ook vaak terugkomen in decoratieve randen op muren en pilaren en in de versiering van schrijnen, sarcofagen en bedden.

De oorspronkelijke functie (zonder de later toegevoegde lus) zou een beschermende 'tampon' voor zwangeren geweest zijn. Het zou verhinderen dat de 'vijand' oftewel Seth het 'ei' in het beginstadium zou verstoren en zo een miskraam zou veroorzaken. Een van de Dodenboekspreuken, nummer 156, lijkt een hint te zijn in die richting:

Jouw bloed behoort jou toe Isis, de magische krachten en machten zijn van jou Isis, dit amulet is de bescherming van deze Grote en beschermt hem tegen degenen die hem kwaad doen.

Men veronderstelde dus dat de Isis-knoop als amulet, op magische wijze bescherming bood aan zwangere vrouwen en het ongeboren kind.

De archeologische bewijzen laten eveneens zien dat de oorspronkelijke betekenis te maken heeft met 'een doek tussen de benen van zwangeren'. Echter, dat een Isis-knoop werd gebruikt door menstruerende vrouwen als een letterlijk 'doekje voor het bloeden' zoals sommige wetenschappers beweren, is zeer twijfelachtig. Hiervoor zijn geen concrete aanwijzingen gevonden. Ook de bewering dat de vorm van een Isis-knoop stilistisch de vrouwelijke geslachtsorganen van Isis zouden uitbeelden en dat de godin Isis wordt beschouwd als de universele moeder, berust op geen enkel bewijs. Knopen hadden nu eenmaal, net als in sommige andere culturen, een magische betekenis.

Vanuit het Oude Rijk is bekend dat de Isis-knoop verbonden was aan de koeienhoofden van de godinnen Bat en Hathor en gebruikt werd als cultusembleem. Aan de Opzichter van het Paleis werd de Isis-knoop als insigne toegekend. Vanaf de Derde Tussenperiode werd de knoop ook hangend aan een gordel of riem als amulet gebruikt.

Dit bijzondere symbool dat een teken van leven en wedergeboorte was, heeft zich uiteindelijk ontwikkeld tot een dubbelgevouwen doek (geen zakdoek), die we dikwijls zien in de hand van beelden met name van hurkbeelden.