Giovanni Battista Belzoni, ook wel 'the great Belzoni' genoemd, werd in 1778 geboren in Padua, Italië.
Hij was de zoon van een kapper en groeide op in een tijd van sociale beroering en onzekerheden vanwege Napoleons oorlogen. Hij was een ondernemend, avontuurlijk kind en vertrok al op 16-jarige leeftijd naar Rome om daar zijn geluk te zoeken. Wat hij precies in Rome heeft gedaan is onduidelijk. De verslagen hierover vertellen dat hij iets met hydraulica gedaan zou hebben; een andere versie verhaalt over een voorbereiding om toe te treden tot de orde van de kapucijnen. Het leven nam voor hem echter in 1800 een wending doordat de Franse troepen Rome binnenvielen en hij weinig zin had om opgeroepen te worden voor het Franse leger. Hierdoor belandde hij in Nederland om zich daar te laten scholen in de wetenschap van de hydraulica. In 1803 arriveerde hij in Engeland. Met zijn lengte van ruim 2 meter, brede schouders en lange haar was Belzoni een indrukwekkende verschijning. Hij vond werk in de theaterwereld en trad jaren door het hele land op als een soort circusartiest en leerde onderwijl zijn vrouw Sarah Banne kennen. Naast zijn werk als artiest stelde hij ook, door hem ontwikkelde, modellen van hydraulische systemen ten toon. In 1815 vertrok hij samen met zijn vrouw en zijn bediende uit Engeland om elders zijn hydraulische machine aan de man te brengen. Dat experiment mislukte, Belzoni kwam zonder werk te zitten en hierdoor belandde hij uiteindelijk in de egyptologie.
Henry Salt, de Britse consul in Egypte, had grote belangstelling voor Egyptische kunstschatten. De adviseur van het British Museum in Londen, sir Joseph Banks stelde hem voor om zoveel mogelijkvan deze Egyptische schatten te verslepen naar Engeland. Salt ronselde hiervoor agenten. Op aanbeveling van de Zwitserse reiziger en oriëntalist Johan Ludwig Burckhardt kwam Belzoni in beeld. Hij kreeg zijn eerste goedbetaalde baan en werd belast met een enorme klus, namelijk de verwijdering van de 'jonge Memnon', de buste van Ramses II, uit het Ramesseum in Thebe (het huidige Luxor). Door zijn kennis van hydraulische systemen en hefwerktuigen lukte het hem door middel van houten hefbomen en sledes het gevaarte van meer dan 7 ton naar de oever van de Nijl te slepen en op transport te zetten naar Engeland. Daar prijkt het tot op dag van vandaag nog steeds bij de ingang van het British Museum. Bij dit beeld bleef het echter niet. Belzoni zette zijn avontuurlijke tochten voort, bezocht talrijke plaatsen en verzamelde een grote hoeveelheid kunstschatten. Hij was onder andere in de grote tempel van Edfoe en bezocht Elefantine en 
Philae, vanwaar hij de zandstenen obelisk verscheepte naar Engeland. Deze werd geplaatst in de tuin van het landgoed Kingston Lacy in Dorset dat destijds werd bewoond door sir Joseph Banks. Belzoni bezocht eveneens Karnak en zijn tempels. Hij verscheepte onder meer vele beelden van de godin Sachmet. Verder ontdekte hij de graven van Ramses I (KV 16), Sethi I (KV 17) en Eje (WV23). Ook was hij eerste die de piramide van Khafra binnenging. Daar trof hij slechts lege ruimtes aan.
Door Burckhardt werd de tempel van Aboe Simbel in 1813 herontdekt, maar het was Belzoni die hem in 1816 uiteindelijk uitgroef.
In 1819 vertrok hij uit Egypte en reisde hij eerst naar Padua, zijn geboortestad, waar hij met veel eerbetoon werd binnengehaald. Datzelfde jaar nog keerde hij terug naar Engeland en werd een graag geziene gast bij de Engelse elite. Met John Murray als ghostwriter stelde hij het boek Belzoni's Travels samen waarbij hij zelf, als begenadigd tekenaar, de illustraties verzorgde. Het boek werd een bestseller en spoedig volgde een Franse vertaling die met evenveel succes werd verkocht. Belzoni maakte aan de hand van zijn tekeningen ook een replica van het graf van Seti I dat in 1992 in Egyptian Hall, Piccadilly, Londen ten toon werd gesteld. Ook dit was zeer succesvol.
Door zijn hang naar avontuur besloot hij in 1923 naar Noordwest-Afrika te vertrekken. De bedoeling was om naar Timboektoe te reizen en daar de verloren stad op te sporen. Echter, hij kwam niet verder dan het koninkrijk van Benin en liep dysenterie op. Dit werd hem uiteindelijk fataal. Hij overleed in 1823 in een een klein dorp, Gwato, en werd aldaar begraven. Zijn graf is nooit teruggevonden.
Naar de huidige maatstaven is de wijze waarop Belzoni te werk ging onbehouwen en onnauwkeurig. Hij negeerde talrijke zaken die voor hem niet interessant waren en heeft waarschijnlijk ook een hoop onnodige schade aangericht om zijn doel te kunnen bereiken. Echter, hij deed niet onder voor zijn tijdgenoten en werd nog tijdens zijn leven een legende, meer vanwege zijn voorkomen, zijn fysieke kwaliteiten en zijn nobele trekken dan door zijn wetenschappelijke kwaliteiten. Zijn verrichtingen waren indrukwekkend en binnen de geschiedenis van de egyptologie heeft hij dan ook een grote rol gespeeld.
Joke Baardemans © 2013
Bronnen: Egypt, how a lost civilisation was rediscoverd, J. Tyldesley; The Great Belzoni, Stanley Mayes