Om de tempels was het doorgaans een drukke bedoening. Alles was erop gericht de tempelcultus met de daarbij behorende dagelijkse rituelen in stand te houden en daar kwam veel bij kijken.
Er moest geleefd, gegeten en gedronken worden, de administratie werd bijgehouden, er werden levensmiddelen opgeslagen, er was aandacht voor religieuze ontwikkeling en voor de gezondheid van het tempelpersoneel. Kortom, er waren talrijke activiteiten die erop gericht waren de economie van de tempel op een efficiënte manier draaiende te houden.
Bij het tempelterrein hoorde ook het 'heilige meer'. Het water van dit 'heilige meer' werd gebruikt voor het rituele wassen door de priesters voordat zij de tempel betraden en aan hun dienst begonnen. Tevens werd het water gebruikt bij offergaven en andere rituelen. Het 'heilige meer' symboliseerde de verschillende aspecten van de Egyptische kosmologie en was nauw gerelateerd aan de diverse scheppingsmythen, de mythen waarbij de zonnegod uit het water verrees, bij de oorsprong van de schepping.
In de 'per ankh', oftewel het huis van het leven, waren religieuze en mythische teksten te vinden. Naar wordt verondersteld was het een soort scriptorium waar dit soort teksten werden geschreven, verzameld en gekopieerd. Deze teksten en boeken werden als heilig en goddelijk beschouwd. De 'per anhk' was waarschijnlijk ook een soort studieplek voor priesters, waar zij educatie ontvingen op het gebied van schrijven, religieuze zaken, kunst, astronomie, medicijnen en misschien nog talrijke andere zaken. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de 'per ankh' een functie had in relatie tot het koninklijk hof en de internationale diplomatie.
In de buurt van alle Grieks-Romeinse tempels was ook dikwijls een mammisi of geboortehuis te vinden. De meest bekende en de meest complete is de Hathortempel in Dendera.
In dit speciale gebouwtje hield men zich bezig met het vieren van allerlei mysteries rondom de geboorte van goddelijke nakomelingen. Een van de meest bekende mammisi is te vinden bij de tempel van Hathor in Dendera.
Waarschijnlijk had een aantal grote tempels ook een sanatorium waar zieken naar toe kwamen om genezen te worden door de goden. Mogelijk speelden ook de wijze priesters en de geleerden van de tempel hierbij een rol. Overblijfselen van sanatoria zijn aangetroffen in diverse tempels onder andere in die van Hatsjepsoet in Deil el-Bahri. Het meest overtuigende restant bevindt zich ook weer in de Hathortempel in Dendera. Deze tempel had een helende reputatie en mensen kwamen van heinde en ver, op zoek naar hulp.
Uiteraard waren er bij de tempel ook werkplaatsen waar men de praktische benodigdheden voor de tempelcultus produceerde. Er waren bakkerijen, brouwerijen en slagerijen en er was een naaiatelier waar men onder andere de mooie kleding van de priesters produceerde. Speciale werkplaatsen voor het vervaardigen en repareren van cultusbeelden, tempelbenodigdheden en voor het prepareren van voedseloffers voor de goden ontbraken natuurlijk ook niet.
Er waren opslagmagazijnen nodig om het tempelpersoneel aan de gang te houden en om betalingen (er werd in natura betaald) en offergaven die van buiten de tempel kwamen op te kunnen slaan. Magazijnen en graanschuren werden gezien als onderdeel van de religieuze atmosfeer. De graanopslag was bijvoorbeeld een plaats waar specifieke rituelen plaatsvonden. Scènes uit de graven van het Nieuwe Rijk laten dit soort rituelen zien en ook is er een reliëf te zien van een graanopslag in de tempel van Amon in Karnak waarbij de god Hapy offergaven aan de graan- en havergod Renenoetet schenkt. Evenals vele andere gebouwen waren opslagplaatsen dus ook met de cultus en het goddelijke verweven.
Buiten het heilige tempeldomein had iedere tempel ook nog elders zijn eigen productie- en opslagfaciliteiten. De tempel beschikte over akkers, tuinen, wijngaarden, steengroeves en mijnen. Soms waren de landerijen op grote afstand van de tempel gelegen. De tempel van Sethi I, ten westen van het huidige Luxor gelegen, had bijvoorbeeld landerijen die helemaal ten zuiden van het tweede cataract in Nubië lagen.
Alle gebouwen, werkplaatsen en wegen die buiten de tempel stonden en alle activiteiten die op en rond de tempel plaatsvonden waren soms symbolisch en soms functioneel. Hoewel onze kennis niet verder reikt dan de overgebleven gebouwen, teksten en voorwerpen wordt toch duidelijk dat de Egyptische tempels een wereld vertegenwoordigden waarbinnen de symboliek en religieuze context de boventoon voerden en waar niet alleen binnen maar ook buiten de tempelmuren met man en macht werd gewerkt om de cultus in stand te houden en de tempelhuishouding optimaal te laten functioneren.
© Joke Baardemans 2013
Bronnen: The Complete Temples of Ancient Egypt, R. Wilkinson; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Temples, Rolf Gundlach:
Lexicon de Ägyptische baukunst, D. Arnold